Εκκλησία, σχίσμα και αίρεση κατά τον άγιο Νεκτάριο

Ἡ σύγχρονη θεολογική ἔρευνα ἔχει ἑστιάσει τήν προσοχή της κυρίως στόν ποιμαντικό καί παιδαγωγικό χαρακτήρα τῶν κειμένων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καί ἐλάχιστα στή δογματική βαρύτητά τους. Εἶναι προφανές ὅτι ὁ ἀφυπνιστικός λόγος του, πού σπάει θεολογική σιωπή αἰώνων, διαπνεόταν ἀπό τόν πόθο ὅλοι νά βροῦν τή σωτηρία μέσα στή Μία, Ἁγία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἅγιος Νεκτάριος φωτίζει τή φύση καί τήν οὐσία τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας καί καταγράφει τά γνωρίσματά της δίνοντας ἰδιαίτερη ἔμφαση στή σχέση της μέ τήν Ἁγία Τριάδα, στό ρόλο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, στή σημασία τῆς Παράδοσης καί τοῦ συνοδικοῦ συστήματος. Ἀπό τήν ἄλλη μέ ὀδύνη περιγράφει τό σχίσμα, ὡς ἀποκοπή ἀπό τό Σῶμα τῆς Μιᾶς Ἐκκλησίας, ἐνῶ, ἐκτός ἀπό τήν ἀναφορά του στά διάφορα σχίσματα, ἐμβαθύνει κυρίως στίς συνθῆκες ἐκεῖνες πού ὀδήγησαν στό μεγάλο Σχίσμα τοῦ 1054. Πάντοτε διαπνέεται ἀπό τήν ἐλπίδα ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι καί τό ζητούμενο, νά καταστεῖ ἐφικτή. Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἔχει βαθιά ὀδύνη στήν καρδιά του καί γιά τίς αἱρέσεις οἱ ὁποῖες, ἀπό φόβο μήπως ἀπολέσουν τήν ἀπόλαυση τῆς ἐπίγειας γνώσης, προσπάθησαν νά ὑπερκαλύψουν τήν Ἐκκλησία, συμβιβάζοντας διά τῆς κοινῆς λογικῆς τά φύσει ἀσυμβίβαστα, μέ ἀποτέλεσμα νά ὀδηγηθούν στήν πλάνη. Σέ αὐτό τό πλαίσιο προσεγγίζει σημαντικές ἀποκλίσεις ἀπό τή ζωή καί τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, μέ κυριότερες τό πρωτεῖο, τό filioque, τό ἀλάθητο καί ἄλλες πού ἀφοροῦν τή λειτουργία τοῦ συνοδικοῦ συστήματος, τά μυστήρια κ.ά. Ἡ Ἐκκλησία ἀπαντᾶ μέ τήν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ζωή της, διά τῆς ὁποίας τό κάθε πρόσωπο μετέχει στόν ἁγιασμό της καί κοινωνεῖ μέ τό Θεό καί τούς ἀνθρώπους μέ πνεύμα εἰρήνης καί ταπείνωσης, ἀδελφότητας καί ἑνότητας.